Debaty

Czy animacja kultury w Polsce to luźna federacja środowisk, odmiennych tożsamości i praktyk kulturowo-społecznych, czy też „plemię” świadome wspólnych cech i mające poczucie jedności. Co łączy „etatową” animację kultury, realizowaną w murach instytucji kultury, z prekarną lub pro bono aktywnością realizowaną w ramach różnorodnych zrzeszeń, bractw i koalicji? Co łączy ludzi operujących językiem sztuki/ twórczości z ludźmi organizującymi społeczności wokół wszelkich możliwych spraw, takich jak stan lasów, inicjatywy sąsiedzkie, ochrona tradycji lokalnych, obywatelskie rebelie przeciw władzy…

Czy rozmowa o tożsamości animacji kultury wzbudza w nas dzisiaj dreszcz emocji, kiedy zastanawiamy się nad naszą praktyką kulturową – jej znaczeniem, przeszłością i przyszłością? Czy są nowi adepci i adeptki, dla których korzenie i idee tej dyscypliny mają znaczenie, czy ktoś jeszcze zgłębia je i twórczo redefiniuje we współczesnych działaniach kulturowych? Czy ktoś dziś słucha pokolenia animatorów i animatorek, którzy tworzyli podstawy animacji kultury w Polsce? 

Czy animacja kultury wiąże się przede wszystkim z profesjonalnym zajęciem skupionym na organizacji społeczności lokalnej z wykorzystaniem narzędzi kultury i sztuki? Może animacja kultury polega na stymulacji i wspieraniu obywateli, instytucji oraz organizacji w tworzeniu przedsięwzięć artystycznych i kulturalnych, a związany z tym zawód będzie miał swoje konkretne ramy kwalifikacyjne?

Takie działania będą możliwe do zdefiniowania jako specyficzna usługa publiczna w obszarze kultury realizowana z domu kultury czy też z centrum usług społecznych. Idąc dalej, w takiej perspektywie będzie możliwe podejmowanie się inicjatyw pracowniczych, opracowanie zdefiniowanej ścieżki kształcenia, nadawanie uprawnień zawodowych czy też ustawowe umocowanie animacji kultury obok tematu twórców zawodowych, muzeów, instytucji artystycznych czy bibliotek.

A może jednak animacja kultury to sfera wolności, dowolności i kreatywności, interdyscyplinarny obszar kompetencji i idei, w którym spotykają się wszyscy na równych prawach: pracownicy społeczni, aktywiści lokalni, pracownicy instytucji kultury, edukatorzy, twórcy i artyści? Zawsze wtedy, kiedy istnieje potrzeba współdziałania osób i grup, kiedy trzeba pobudzić lub ożywić aktywność kulturową jednostek, grup oraz środowisk społecznych. Takie pole aktywności kulturowej będzie zatem obszarem dialogu i negocjacji, będzie to łącznik tego co twórcze i kulturowe, lokalne i obywatelskie.

Idąc dalej, to po prostu interdyscyplinarne projekty i przedsięwzięcia na styku świata sztuki i kultury, świata obywatelskiej wspólnoty, aktywności lokalnej i integracji społecznej. 

Czym jest animacja we współczesnym, pełnym wyzwań świecie? W świecie postpandemicznym i świecie zwiększonego dystansu społecznego. W świecie kryzysu klimatycznego i poszukiwań nowego modelu zrównoważonego życia. W świecie polaryzacji politycznej, rozrostu populizmu i faszyzmu, głębokich podziałów społecznych. W świecie toczącej się blisko wojny i nasilenia migracji międzykulturowych. W świecie starzejących się społeczeństw europejskich.

Może animacja kultury jest działalnością wprost połączoną z problemami kryzysów, światem marginesów i granic, budowaniem pomostów, kreacją alternatywnych i progresywnych zmian społecznych, sztuką innowacji społecznych. A może to tylko „chciejstwo” i miraż, jako że animacja jest po prostu odpowiedzią na potrzeby ludzi związane ze spotykaniem się, celebrowaniem lokalnej kultury, odkrywaniem lokalnego dziedzictwa i tradycji? Czy lokalny „dom kultury” to miejsce wrzenia społecznego, czy petryfikacji lokalności? Czy animatorzy są skazani na marginalizację jako środowisko bez właściwości, czy przeciwnie, tworzą siłę społeczną dzięki swojemu umiejscowieniu w centrum lokalnych zdarzeń i relacji społecznych? 

Jakie są nasze wspólne instytucje? Gdzie się spotykamy? Czy mamy nasze centra kompetencji i organizacje rzecznicze? Kto nas reprezentuje? Jaki mamy wizerunek i do czego jesteśmy potrzebni? Z jakimi innymi środowiskami wspieramy się wzajemnie?